Ένα από τα
σημαντικότερα μνημεία και σύμβολα της Ορθοδοξίας, είναι ο ναός της Αγίας Σοφίας
στην Κωνσταντινούπολη, μαζί με τα ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες της.
Είναι το αριστούργημα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και ταυτόχρονα ένα
από εκείνα τα μνημεία, όπου οι χριστιανοί της εποχής εκείνης, σύμφωνα με τον
Προκόπιο, πίστευαν ότι "ο ναός
αυτός δεν είναι έργο ανθρώπινης προσπάθειας ή τεχνικής, αλλά της επενέργειας
του Θεού". Είναι
σίγουρα η μεγαλύτερη εκκλησία του Χριστιανικού κόσμου και κατέχει ιδιαίτερη
θέση στην καρδιά των Ελλήνων.
Ο επιβλητικός ναός
της Αγίας Σοφίας χτίστηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Ιουστινιανού μεταξύ 532
και 537 μ.Χ. Τα εγκαίνια έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου 537 μ.Χ. από τον
Ιουστινιανό, ο οποίος όταν εισήλθε στο εσωτερικό του ναού και βλέποντας την
υπεροχή της Αγίας Σοφίας σε κάλλος και μεγαλοπρέπεια έναντι του ξακουστού ναού
του Σολομώντα, αναφώνησε: «Νενίκηκά σε
Σολομών».
Όταν το 532 ο Ιουστινιανός έλαβε την απόφαση να κτίσει το ναό, ήταν
αποφασισμένος όπως ο νέος ναός υπερβεί όλους τούς άλλους σε λαμπρότητα. Μία
εγκύκλιος απεστάλη σ' όλους τους κυβερνήτες των επαρχιών να στείλουν στην
πρωτεύουσα τα ωραιότερα μάρμαρα από τα πιο φημισμένα λατομεία της
αυτοκρατορίας, και τα πιο πολύτιμα υλικά όπως ήταν χρυσός, άργυρος ελεφαντοστό
και άλλους πολύτιμους λίθους. Δύο
Έλληνες Μικρασιάτες αρχιτέκτονες, ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος
από τη Μίλητο ανέλαβαν την πραγματοποίηση του κολοσσιαίου έργου το οποίο
εγκαινιάστηκε στις 27 Δεκεμβρίου 537.
Για την ολοκλήρωση του κολοσσιαίου έργου δούλεψαν
αδιάκοπα επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ενώ ξοδεύτηκαν 320.000 λίρες (περίπου
120.000.000 ευρώ). Ο ναός της Αγίας Σοφίας είναι
χτισμένος σε ρυθμό βασιλικής με τρούλο. Όταν κανείς εισέρχεται στο ναό
μένει έκθαμβος από τη μεγαλοπρέπεια και ατενίζει τον ύψους 55 μέτρων τεράστιο
θόλο, πλάτους 31 μέτρων, πού στηρίζεται σε τέσσερις μεγάλες αψίδες, οι οποίες
πάλι βαστάζονται από τέσσερις ογκώδεις κίονες. Αποτελείται
από τα ακόλουθα μέρη: το αίθριο, τους δύο νάρθηκες και τον κύριο ναό. Το
αίθριο είναι αυλή, ορθογώνια με κολόνες γύρω γύρω και με βρύση στο κέντρο(κρήνη)
που έφερε την περίφημη επιγραφή "ΝΙΨΟΝ
ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ", που διαβαζόταν και αντίστροφα.
Σήμερα η επιγραφή δε
σώζεται. Οι τοίχοι καλύπτονταν με μάρμαρα πολύχρωμα, ζωγραφισμένα από τούς πιο
επιδέξιους ζωγράφους, και από ψηφιδωτά πού έλαμπαν μέσα στο βαθύ μπλε ή αργυρό
φόντο. Η Αγία Τράπεζα ήταν κατασκευασμένη από καθαρό χρυσό και έλαμπε
διακοσμημένη με σπάνια κοσμήματα και σμάλτο, ενώ το Ιερό ήταν στολισμένο με
μεταξωτά και χρυσά κεντήματα. Ο τεράστιος πολυέλαιος με τα χιλιάδες κεριά
φώτιζε το ναό, ο οποίος φωτιζόταν και στο εξωτερικό του κατά τη διάρκεια της
νύκτας.
Η τελευταία λειτουργία τελέστηκε στις 29 Μαΐου του 1453. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ'
Δραγάτης, αφού προσευχήθηκε μαζί με το λαό και ζήτησε συγνώμη για λάθη που
πιθανόν έκανε, έφυγε για τα τείχη, όπου έπεσε μαχόμενος. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης
(1453) η Αγία Σοφία έγινε τζαμί και υπέστη μεγάλες ζημιές ιδίως στις μεγαλοπρεπείς
τοιχογραφίες, γιατί στους μουσουλμάνους απαγορεύεται η απεικόνιση του ανθρώπου
και του Θείου και για τον λόγο αυτό καλύφθηκαν όλες οι τοιχογραφίες του ναού. Από το 1935 μέχρι και σήμερα λειτουργεί ως
μουσείο μετά την απόφαση και επανάσταση του Κεμάλ Ατατούρκ.
Το Αμερικάνικο
Βυζαντινό Ινστιτούτο το 1930 ανέλαβε την εργασία για την αποκάλυψη των
ψηφιδωτών και σπουδαιότερα απ’ αυτά είναι:
«Ένθρονος Θεοτόκος»
κρατά αγκαλιά τον Χριστό και οι αυτοκράτορες Ιουστινιανός και Μέγας
Κωνσταντίνος αριστερά και δεξιά να της προσφέρουν ο ένας το ναό και ο άλλος την
Κωνσταντινούπολη. Είναι ψηφιδωτό του 10ου αιώνα και βρίσκετε στο τύμπανο του
τόξου της Νότιας Πύλης του νάρθηκα.
«Ένθρονος Χριστός» η
εικόνα παριστάνει τους αυτοκράτορες Κωνσταντίνο Θ’ το μονομάχο (1042 – 1055)
και Ζωή (1028 – 1055) να προσφέρουν δώρα. Η εικόνα βρίσκεται στο νότιο υπερώο
και είναι ψηφιδωτό του 1044 (11ου αιώνα).
«Θεοτόκος βρεφοκρατούσα»
ανάμεσα στους αυτοκράτορες Ιωάννη Β’ τον Κομνηνό (1118-1143) και Ειρήνη την
Ουγγαρέζα με ξανθά μαλλιά και φωτεινά μάτια να προσφέρουν δώρα, βρίσκεται στο
υπερώο και είναι ψηφιδωτό περίπου του 1118.
Τα ψηφιδωτά και οι
τοιχογραφίες της Αγίας Σοφίας είχαν καλυφτεί με σοβά την περίοδο άλωσης της
Κωνσταντινούπολης, γεγονός που ευνόησε την καλύτερη συντήρησή τους.
Αξίζει να τονίσουμε
ότι ο χώρος λούζεται από το άπλετο φως του ήλιου, καθώς αυτό διεισδύει στο ναό
από τα εκατό παράθυρα της εκκλησίας, που δίνουν την ψευδαίσθηση ότι ο θόλος κρέμεται από τον ουρανό.
Το εκπληκτικό με την Αγία Σοφία είναι ότι παραμένει
όρθια εδώ και 1500 περίπου χρόνια, παρά τους μεγάλους σεισμούς που έγιναν στην
περιοχή. Η Αγία Σοφία άντεξε 64 σεισμούς μέχρι 7,4 Ρίχτερ.
Χωρίς υπερβολές έχει
χαρακτηριστεί ως ένα θαύμα αρχιτεκτονικής και άνθρωποι από όλο τον κόσμο,
διαφορετικών εθνικοτήτων και θρησκειών σπεύδουν να θαυμάσουν το μεγαλόπρεπο ναό
της Αγία Σοφίας.
Μαρίνα Κανακούδη
3ο Γυμνάσιο Χορτιάτη
Πηγές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου