Ψαλμοί

Η Εκκλησία μας από τους πρώτους αιώνες της Λατρείας χρησιμοποιούσε το Ψαλτήριον για να υμνήσει τον Θεό, στις κοινές συνάψεις των πιστών, που γίνονταν στους οίκους του Κυρίου, δηλαδή στους Ιερούς Ναούς. Και μάλιστα οι πιστοί είχαν πολύ ευλάβεια στους ψαλμούς και ευχαριστιούνταν από τη ακρόασή τους. Για αυτό καθιέρωσαν τα λεγόμενα Καθίσματα. Εκτός όμως από τον καθιερωμένο τρόπο της απαγγελίας του Ψαλτηρίου, πολλοί στίχοι των ψαλμών, ψάλλονται στη Θεία Λειτουργία όπως το προκείμενον. 

 

Οι ψαλμοί είναι ένα από τα βιβλία του κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης. Στην εβραϊκή βίβλο οι ψαλμοί βρίσκονται επικεφαλής του τρίτου μέρους του Παλαιστίνιου (Ιουδαϊκού) Κανόνα, δηλαδή των βιβλίων που ονομάζονται «Αγιόγραφα», ενώ στον αντίστοιχο Αλεξανδρινό Κανόνα εντάσσεται στη συλλογή των Ποιητικών-Διδακτικών βιβλίων, ως το πρώτο τους βιβλίο. Το βιβλίο των Ψαλμών αποτελεί μια συλλογή 150 θρησκευτικών ποιημάτων και οι ύμνοι του αποτελούν τελειότατα δείγματα λυρικής ποίησης. Ονομάστηκαν έτσι από το «Ψαλτήρι», ένα έγχορδο μουσικό όργανο που συνοδεύει την απαγγελία των ποιημάτων αυτών. 

Στην εβραϊκή βίβλο η συλλογή φέρνει τίτλο «Αίνοι» ή πληρέστερα «βιβλίο των αίνων», που σαν τίτλος δεν ανταποκρίνεται τόσο στο περιεχόμενό του, όσο στη χρήση της ως υμνολογίου της Συναγωγής. Παράλληλα όμως η συλλογή ονομάζεται και «προσευχές», χωρίς να είναι όλοι οι ψαλμοί προσευχές πράγμα που σημαίνει ότι ο όρος προσευχή χρησιμοποιείται με την ευρύτερη σημασία του. Οι ψαλμοί είναι 150. Υπάρχει βέβαια στους Εβδομήκοντα και 150^ος ψαλμός που αποδίδεται μάλιστα στον Δαβίδ και αναφέρεται στη νίκη εναντίον του Γολιάθ. Ο ψαλμός όμως αυτός σημειώνεται και στην επιγραφή του, υπολογίζεται ως «έξωθεν του αριθμού». Στις ραββινικές πηγές των Ψαλμών, που εξυπηρετούσε κατά περίπτωση τις λειτουργικές ανάγκες της Συναγωγής. Το βιβλίο των Ψαλμών αποτελούσε το υμνολόγιο του λαού του Ισραήλ.

ΟΙ ψαλμοί γράφτηκαν σε μια περίοδο από την εποχή του Μωυσή μέχρι την αιχμαλωσία του λαού από τη Βαβυλώνα. Σύμφωνα με την Ιουδαϊκή παράδοση και μερικούς από τους αρχαίους εκκλησιαστικούς συγγραφείς, συγγραφέας των Ψαλμών ήταν ο Δαβίδ, όμως δεν είναι ο μοναδικός συγγραφέας. Η άποψη αυτή είναι σύμφωνη με τη μαρτυρία των Ψαλμών, που εκτός από το Δαβίδ αποδίδουν τη συγγραφή τους και σε άλλα πρόσωπα, όπως το Μωυσή, το Σολομώντα, τον Ασάφ και τους υιούς Kορέ.

Ο Δαβίδ θέλοντας να δημιουργήσει μια συλλογή από ύμνους και προσευχές λατρείας, δοξολογίας και ευχαριστίας τους συγκέντρωσε. Οι πρώτοι γράφτηκαν από τον Δαβίδ, στη συνέχεια προστέθηκαν ψαλμοί και άλλων δημιουργώ. Εκτός του Δαβίδ, στη διάταξη των ψαλμών έχουν συμβάλει και οι Ιωσαφάτ, Ιεζεκίας και Ιωσίας. Τέλος ο Έσδρας μετά την επιστροφή του από την εξορία, συγκέντρωσε τη συλλογή , δίνοντάς τη σημερινή μορφή. 

Ο Δαβίδ καθιέρωσε 4.000 μουσικούς και τους τοποθέτησε στην υμνωδία του ναού. Ο Μωυσής έψαλε και δίδαξε το λαό του. Η πατρότητα όμως των ψαλμών και κατά συνέπεια η χρονολόγησή τους δεν εξετάζονται σήμερα με κριτήρια τις ενδείξεις των μεταγενέστερων επιγραφών και τη μη σύμφωνη γνώμη της αρχαίας παράδοσης, αλλά σε συνάρτηση με το όλο πρόβλημα της προέλευσης και της τελικής σύνθεσης του βιβλίου των Ψαλμών.

Οι ψαλμοί έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη ζωή του Εβραϊκού λαού , ιδιαίτερα στην πνευματική ζωή της οποίας ήταν αναπόσπαστο κομμάτι. Υπήρχαν αρκετοί  και σημαντικοί λόγοι για αυτό, όπως για παράδειγμα χρησίμευαν στη λατρεία του Θεού, έδιναν ευχαριστία, δοξολογία και αίνο στο Θεό, ενώ παράλληλα περιείχαν ζωντανές αλήθειες του Θεού και βοηθούσαν στο να έχουν σωστή θεολογία. Μάθαιναν πώς να προσεύχονται και να ευχαριστούν το Θεό και τους  έδιναν παρηγοριά και πνευματική ενίσχυση. Μέσα από τους ψαλμούς ο Θεός τους μιλούσε , περιείχαν προφητείες για την έλευση του Μεσσία. Εκτός από λατρεία οι ψαλμοί χρησιμοποιούνταν και σε αρκετές εκδηλώσεις κοινωνικής ζωής , ενώ ψαλμοί ψάλλονταν και σε ειδικές εκδηλώσεις. 

Το Πάσχα και με τον ερχομό της Μεγάλης Εβδομάδας στην Ορθόδοξη Εκκλησία, θα παρακολουθήσουμε μέσα από ύμνους , λεπτομέρειες για τα πάθη του Κυρίου και θα δοξάσουμε την Ανάσταση αυτού. Στις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας, έχουμε ένα θαυμάσιο πλέξιμο των Εβραϊκών ψαλμών με τα Χριστιανικά Τροπάρια, των Προφητειών και άλλων περικοπών της Παλαιάς Διαθήκης, με τα Ευαγγέλια και τους Απόστολους της Καινής Διαθήκης.

 Για μια εμφανέστερη και δημιουργική παρακολούθηση  των κοσμοσωτηρίων ύμνων έχει διαμορφωθεί η Ακολουθία του  Νιπτήρος και η μεγάλη ενότητα των 15 Αντιφώνων και με τα 12 Ευαγγέλια που εξιστορούν το θείο πάθος μέχρι την ύψωση του Χριστού στον Σταυρό.

Θοδωρής  Δεληγιώργης

3^ο Γυμνάσιο Χορτιάτη   

Πηγές: 

http://users.sch.gr

www.tovima.gr

 

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΝΕΟΦΑΝΕΙΣ ΑΓΙΟΙ & Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ ΤΟΥ ΔΑΒΙΔ